دۆخی تەنگژەو تەنگانە وەرزی وەرچەرخانە
عوسمان حمەکریم زەڵمی
ژیان دیوە ئەرێنییەکەی زاڵەو مرۆڤ لەگەڵیدا ڕاھاتووە، ئەمەش لە چاکەو بەخششی خوایەو ئەوەی نکولی لێ بکات یاری بە ئاوەزی خۆی کردووە ، گەر لەلاێکی دیکەوە بڕوانین دەبینین ئادەمیزادە قەت نەی توانیوە لە ژیانیدا نیعمەت و چاکەی خاوەنی ئەژمار بکات، (وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا) ، لەگەڵ ئەوەشدا بە ھۆی ڕاھاتن و سەرگەرمی لەگەڵ دۆخە ئەرێنیە باوەکە ، زۆربەی جار ئاسان دەکەوێتە ھەڵەوەو بەزانین و مەبەست یا بەنەزانی و دوور لە قەست یاری بەھۆش و ژیری خۆی دەکات و چاکە و نیعمەت لە غەیری ڕێ و جێ و شتی ڕەوای خۆیدا، بەکار دەھێنێ، ھەربۆیە خاوەنی ژیان دۆخی تەنگژەو تەنگانە بۆ مرۆڤ پێش دێنێ (بەھۆی ھەڵەکاری خودی خۆیەوە)، گەرچی تیایدا تەڕو وشک پێکەوە توشی ئاڵنگاری دەبن، بەڵام بەرزی و بایەخی ئامانجەکە ئەوە دەخوازێ .
ئەم دۆخەی جیھان تێی کەوتووە گەواھی دەری ئەو ڕاستییە ، گەر بەراوردێکی سەرپێیی بکەین لە نێوان دۆخی ئاسایی و ئەم بارە ئاڵۆزکاوەدا ، ھیچ شتێک لەجێی ئاسایی خۆی نەماوە ، ژیان بە جۆرێ وەستاوە ، خەمی گەورە خۆپارێزە بۆ مانەوە ، ھەڕەشەی تووش بوون و تیاچوون زاڵەو لەسەری کاژێرەکان ھەواڵی مەرگ لە ھەڵکشاندایە ، زۆرێک لە خەیالڕ پڵاوی خۆیاندا شت بوون ، ئێستا ھانا بۆ ئەوە دەبەن کە فەرامۆشیان کردبوو ، لە ھەمووی سەیرتر ، ئەوەی بووەتە ھۆی ئاڵۆزکردن و شڵەقاندنی ئەم بارو دۆخە ، ڤایرۆسێکی وردیلەی نادیارە !! کەچی تا ھەنوکە حەلیمانی سەرزەوی لێی حەیرانن .
ئەوەی ھەقە گشتمان لەسەری ھەڵوێستە بکەین ، بەھەندگرتن و دروست خوێندنەوەیەتی لە ڕوانگەی قورئانی پڕخێرەوە ، چوون ڕێسای گەردوونی ڕێک و تەریبە لەگەڵ ئایاتی قورئانی مەزندا ، بە نمونە : ( ۆمَا بِکُمْ مِنْ نِعْمَەٍ فَمِنَ اللَّەِ/ النحل : ٥٣ )، ھەر چاکە و بەھرە و لێھاتن و نیعمەتێکتان ھەبێ ئەوە گشتی لە خواوەیە . وە ئەوانەش پێیان وابوو بە ھۆی ئازایەتی و زیرەکی و تواناو لێھاتنی خۆیانەوە دەسگیریان بووە ، خەمڵا بۆیان کەوا نیە ، نکولی کردنیش لادانە لە ئاوەز و کارکردنە بە حەز .
ئەھلی ئاوەز ئەرکیانە لەسەر ئەم دۆخە ئاڵۆزکاو و تەنگژاویە ھەڵوێستە بکەن ، دانە دانەی لادان و خوار و چەوت وتن و کردنەی بووە ، بیدەنە بەر باڵەشەن و شەن و کەوی بکەنەوە ، لە (کارو ئەرکی دەماغەوە بۆ دڵ و زارو دەست ، لە بیرو بۆچوون و ئەندێشەوە بۆ وتن و ئاخاوتن و پلان و بڕیار و پەیمان و کارو کردار)، گشتی ئەمانە بدەنە بەر ڕۆشنایی قورئان و سەلیقەی ئاوەز .
سەرنج بدەن، زمان یەکێکە لە باڵاترینی چاکەی خوایی بۆ بەندەکانی (عَلَّمَهُ الْبَيَانَ)، (وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ)، پێزانین و سوپاسگوزاری لەسەری ، دروست بەکارھێنان و بەکاربردنیەتی لە چاکە و شتانی بەسوودا : (وَقُلْ لِعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ/ الاسراء: 53). (وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا)، (وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا). دەی خوارو لار چوون و ، چەوت و پوچەڵ بەکار ھێنانی چەندە ڕوونە.
کەواتە لەبەرئەوەی مرۆڤین ئەھلی تەکلیف و بەرپرسیارین ، نە خۆبواردن دەرچەیە ، وە نە خۆدزینەوە چارەسەرە ، بگرە تا کات و دەرفەت لەبەردەستە دەبێ بکەوینە خۆو مەرج لەگەردن بئاڵێنین، (مەگەر وەختی نەھاتووە؟!)، خۆ دەمێکە خاوەنی پڕ مھرو سۆزو بەزەیی فەرموویەتی : (أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ/ الحديد: ١٦)، وە ئەم دۆخە تەنگژاوی و تەنگە بکەینە وەرزی وەرچەرخان ، لە باری لارو پوچەوە بۆ ڕاست و کاکڵەدار ، سەراپا ژیانمان بگۆڕین .
دڵیابین خوای موتەعال ھەرگیز ژیانی بەگاڵتەو گەپ نەگرتووە ، وە بێ مەبەست ئایاتی دانەبەزاندووە ، وەی بۆ کەسانێ ئاوا بیر دەکەنەوەو گوفتارو ڕەفتار ئەنوێنن: (قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ لَا تَعْتَذِرُوا * قَدْ كَفَرْتُم / التوبة / ٦٥).
عوسمان حمەکریم زەڵمی