عێراق و دەرکردنی هێزە بیانییەکان ( ئەمریکا )

✍️د.حسن شێخانی✍️باسک نێت

ئەم بڕیاری دەکردنی هێزە بیانێکان لە ٢٠٢٠ ــــەوە دەرچووە و جێبەجێنەکراوە ، ئایا بۆ ئێستا لەم کاتەی پەسەندکردنی بوجەو بەتایبەت بودجەی هەرێمی کوردستان ودانانی سەرۆک پەرلەمانی عێراق کەپشکی پێکهاتەی سونەکانە باسدەکرێ ؟

دوابەدوای ئەو هەڕەشانەی چەن ئەندامێکی پەرلەمان لە کورد و سونەیان کرد بەتەواوی وێنای شانۆی سەر ململانێکان زۆر ڕونتر بوەتەوە وە تەنانەت بگاتە ئاستی تەخوین کردن و ناپاکی نیشتمانی لەو دوو پێکهاتەیە کە لە ٦٠% پێکهاتەی دەوڵەتی عێڕاق زیاترن .
وە لایەنگرانی نەکشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان بە “خیانەت” لە هەردوو پیکهاتەکەی کورد و سوننە و ئەوانەی دژایەتی دەنگدان دەکەن لەسەر کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق کە لە ڕاستیدا پێویستی بە دەنگدانی دیکە نییە چونکە لەو کاتەوە بڕیاری دوورخستنەوەی هێزە بیانییەکان دەرچووە ٢٠٢٠.
ئەمە بەڕای ئێمە تەنها بۆ مۆڕاڵکردنی کۆمەڵێ بابەتن بۆ پەردە پۆشکردنی کێشە قوڵەکانی ناو دەڵەتی حکومڕانی و هیچی تر .

ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق چوار ساڵ لەمەوبەر دەنگی دا و دەقی بڕیارنامەکە دەڵێ “حکومەتی عێراق پابەند دەکات کە کۆتایی بە بوونی هەر هێزێکی بیانی لەسەر خاکی عێراق بەهەر هۆکارێک بێت” وە جێگەی ئاماژەیە لەدوای دەرکردنی ئەم یاسایە هەر لەسەرەتاوە گومان لەسەر ئەگەری جێبەجێکردنی دروستببو

چونکە لە بنەڕەتدا ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێڕاق دەسەڵاتی دەرکردنی بڕیاری سیاسی نییە وەک هەندێ لە پسپۆرانی یاسای دەستوری ئاماژەی پێ دەدەن ، بەڵکو ئەرکی دەرکردنی یاسایە، ور لەم کاتەدا کەگەمارۆی توندی ئابوریان خستۆتە سەر هەر هەرئمی کوردستان ( بەو کێشانەی خۆمانەوە کە قوڵای پەنجا ساڵی هەبووە ) ئەوانیش دەیانەوێت بەو بڕیارانە شەڕی کورد بکەن، بەتایبەت لە ڕێگەی دادگای باڵای فیدرالیەوە ، بۆیە ئەو بڕیارەی چوار ساڵ لەمەوبەر دەرچووە لە… فۆڕمی ڕاسپاردە یان پێشنیارێک دەچوێنرا یان دەشوبهێنرا چونکە لایانی ئەنجامدانی ڕێکەوتننامەکە حکومەتی عێڕاق بوو نەک پەرلەمان یان دەزگایەکی نیشتمانی دیکە .
وە وەک لە سەرەتاوە چاوەڕوان دەکرا، ئایا حکومەتی سەرۆکوەزیرانی عێراق کاک سودانی دەتوانێت بڕیار بدات
بە هەڵوەشاندنەوەی ڕێککەوتنی ئەمنی لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ؟
جا کوڕ هەیە وەڵامی ئەم پرسیارە بداتەوە !!

لە بنەڕەتدا ئەم یاسایە کە دەرچوە کێشەی گەورەی ئەوەیە کە بنمیچی کاتێکی (السقف الزمني ) دیاری کراوی بۆ پرۆسەی کشانەوەکە دەستنیشان نەکردوە .
وە لەسرەتاوە پسپۆرانی دەستوری و یاسا ئاماژەیان بەوە کرد کە بڕیارەکەی پەرلەمان جێبەجێکردنی بە کات سنووردار نەکردووە و بابەتەکە بۆ حکومەتەکانی پێشوو جێهێشتووە.
ئەزیزان …
سەرچاوەی کێشەکە ئەوەیە کە ئەمریکاو هاوپەیمانان هەمو کات باسی دەکەن لە بڕیارەکەی پەرلەمان لەوەدایە کە هێزەکانی ئەمریکا لەسەر بانگهێشتی حکومەتی عێراق هاتوون، کە لە ساڵی 2014ەوە ڕێگەی بە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دابوو لەسەر خاکی عێراق شەڕ بکات بۆ نەهێشتنی ڕێکخراوە تیرۆریستێکان ، ئەمە جگە لەو ڕاستییە کە ڕێککەوتنێکی چوارچێوەی ستراتیژی هەبوو کە لە ساڵی ٢٠٠٨ لە نێوان جۆرج بوش سەرۆکی ئەمریکا و نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق واژۆ کرا و لە ساڵی ٢٠١١ دوای کشانەوەی سەرجەم هێزەکانی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١١ کارا کرا.

لێرەدا پرسیارێکی تری بنەڕەتی هەیە:
ئایا ڕێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی چییە؟
بەکورتی ناوەڕۆکی ڕێککەوتنەکە باس لە ڕۆڵی ئەمنی و سیاسی و ئابووری و ڕۆشنبیری و تەکنەلۆژی دەکات .
هەروەها داوای هاوکاری دەکات بۆ پاڵپشتیکردنی سیستمی دیموکراسی لە عێراق.
وە پاڵپشتی لە دامودەزگا حکومێکانی عێراق دەکات .
وە پاڵپشتی بوژاندنەوەی کەرتی تایبەتی عێراق، هاوبەشی ئابووری لەگەڵ حکومەتی ئەمەریکا.
هەروەها کۆمپانیا ئەمریکییەکان، و گرنگیدان بە پەرەپێدانی توانا تەکنیکیەکانی هێزە چەکدارەکانی عێراق لە ڕێگەی ڕاهێنان و ئاڵوگۆڕی زانیاری و هەماهەنگی. ”
وە ئەوەی لایانی یاساییە وە کە لە ئەرویقەی کۆبونەووکانی ئەنجومەنی ئاساییش و نەتەوەیەکگرتوەەکان باسدەکرئ وە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی چەندین جار دووپاتی کردووەتەوە کە هێزەکانیان لەسەر بانگهێشتی حکومەتی عێراق ئامادەبونە لە عێراق ، بۆ تێکشکاندنی پاشماوەکانی داعش کە تاکو ئێستا هەڕەشەکانی وەک ڕاپۆرتە نێوەدەوڵەتێکان ئاماژەی پێ دەدەن هەر ماون بەتایبەت لە عێراق ق سوریا .
وە دوای ئەوەی عێراق لە ساڵی 2014 پەیوەندی بە هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە کرد بۆ ئەو مەبەستە .

ئێستا با پرسیاری لۆژیکی بکەین .

جێگای سەرنج نیە ئەم بڕیارە چوار ساڵە سڕ کراوە ئێستا باسدەکرێ وە لەو کاتەدا هێزەکانی دژی ئەمریکا بانگەشەی ئەوەیان دەکرد کە سەرۆکوەزیرانی کاربەڕیکەر ، عادل عەبدولمەهدی، داوای کۆتاییهێنان بە ئامادەبوونی هێزەکانی هاوپەیمانان یان بیانی کردووە وە هیچ کاریگەریەکی نەبو .
پرسیارێکی تر ئەوەیە کە ئایا عێراق زیانی زۆری دەبێت ئەگەر هێزە بیانییەکان لە ڕووی ئابوورییەوە، وە لە ڕووی ئەمنیەوە، لە ڕووی نێودەوڵەتییەوە، لە ڕووی ناوچەییەوە…هتد بکشێنەوە؟

گومانی تێدا نییە کە “عێراق لە ڕووی زانیاری هەواڵگری و چاودێری قووڵی ناوچەکەوە کە ئەمریکا بە خۆڕایی بۆ عێراق دابینی دەکات و پێی دەبەخشێ ، هەروەها بەرنامەی مەشق و ڕاهێنان بۆ هێزە عێراقییەکان کە بەشێکن لە بەخشینێک بۆ بەرنامەی فرۆشتنی چەکی بیانی بەدەوڵەتی عێراق .وە گومانی تێدا نییە لە ئەگەری سەپاندنی سزاکانی ئەمریکادا زیانێکی زۆر بە ئابووری عێراق دەگەیەنێت .
چونکە بەکورتی ئابووری عێراق کە بە شێوەیەکی سەرەکی پشت بە فرۆشتنی نەوت دەبەستێت، هەمو داهاتەکەی لە بانکی فیدراڵی ئەمریکادا هەڵگیراوە وە لەڕێگەی ئەو بانکەوە بودجەو دەسەڵاتە داراییەکانی دەوڵەتی عێڕاق دابین دەکرێ .
لە کۆتاییدا دەڵێم واز لەم فەلسەفە سوفستائییە و لێدوانی توند و تۆهمەتی ناپاکی نیشتمانی بێنن .
سەرەتا ئابووری و پارەو نەقدینەی عێراق لە دەستی ئەمریکییەکان ڕزگار بکەن دواتر باسی دوورخستنەوەو دەرکردنی هێزەکانیان بکەن .

د.حەسەن ئەمین موحەمەد شێخانی بەرزنجی
مامۆستای زانکۆ
و چاودێری سیاسی- ئەندامی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوە

١٥ ـــــی شوباتــــــی ٢٠٢٤
کەرکوک