مروان الكردي
بسم الله الرحمن الرحیم
دوای بڵاوبوونەوەی پەیامەكەی بەندە، زۆر دۆستی ئازیز پرسیاری ئەوەیان كرد: زۆرێك لەو براو مامۆستا بەڕێزانەی ڕایان لەگەڵ داخستنی مزگەوتەكاندا نیە، دەڵێن: لە مێژووی ئیسلامیدا شتی وا نەبووە مزگەوت دابخرێت، بۆیە ڕەوا نیە داخستنی مزگەوتەكان بە هیچ شێوەیەك..
دەڵێم: لە مێژوودا ڕووداوی هاوشێوەی ئەمەمان هەیە كە مزگەوتەكان داخرابێت، بۆ نمونە پێشەوا مەقریزی لە كتێبی: (السلوك لمعرفة دول الملوك) (4/88)، كە باسی تاعونی ساڵی (749ی كۆچی) دەكات دەڵێت: “تعطَّل الْأَذَانُ من عدَّةِ مَوَاضِعَ وَبَقِي فِي الْموضع الْمَشْهُور بِأَذَانٍ وَاحِدٍ. . وغُلِّقَتْ أَكثرُ الْمَسَاجِد والزَّوايا”.
واتە: “بانگ نەدراو پەكخرا لە چەندین شوێن و تەنها لە یەك شوێنی دیار بانگ دەدرا .. وە زۆرێك لە مزگەوت و خانەی زیكرەكان داخران”.
وە هەروەها مێژوونووسان لە باسی ڕووداوەكانی ساڵی (1221ی كۆچی)، باسی ئەوە دەكەن كە ئەمیری درعیە لە سەردەمی سوڵتان سەلیمی سێیەم لە خیلافەی عوسمانیەكان دەردەچێت، چەندین ڕۆژ مزگەوتەكانی شاری مەدینە دادەخرێن.
وە ئیبن عەبدولمەلیك مەڕاكیشی لە كتێبی (الذيل والتكملة لكتابَيِ الموصول والصلة) (3/26) لە باسی تاعونی ساڵی (448)دا لە ئەندەلوس دەڵێت: “والمساجدُ مربوطةٌ أبوابُها بالخَزَم لا يوجَدُ لها مَنْ يَؤُمُّ بها ولا مَن يُصلِّي فيها”.
واتە: دەرگای مزگەوتەكان بەسترابوون، وە كەسی تێدا نەبوو پێشنوێژی یان نوێژی تێدا بكات.
وە هەروەها هاوشێوەی ئەمانەش پێشنیارەكەی هاوەڵی بەڕێز “عەمری كوڕی عاس”ە (خوای لێ ڕازیبێت) لەكاتی تاعونی” عەمەواس”، بە موسوڵمانان دەفەرموێت: (هۆكاری تاعون كۆبونەوەیەو لەیەكتر دابڕێن و بچنە سەر چیاكان، ئەوانیش ئەو كارە دەكەن، وە دوای ئەمە خودای گەورە تاعونەكەیان لەسەر هەڵدەگرێت)*.
وە كاتێك هەواڵەكە دەبەنەوە بۆ پێشەوا عومەر (خوای لێ ڕازیبێت) ئەویش كارەكە پەسەند دەكات.
جا ئەوەی لێرەدا دیارە ئەوان تەنانەت شارەكانیشیان چۆڵ دەكەن و لە یەكتر جودا دەبنەوە.
بەمەی ڕابورد دەزانین كە لە مێژوودا جار هەبووە كە سەرجەم مزگەوتەكان چۆڵ بكرێت، وە كەسیش ئەم كارەی لەكاتێكی وا قورس و گراندا بە دووركەوتنەوە لە ئایین وەسف نەكردووە.
لە كۆتاییدا دەڵێم: ئەگەر هیچ بەڵگەیەكی مێژووییش نەبێت بۆ داخستنی مزگەوتەكان و ڕێگری لە هەر جۆرە كۆبوونەوەیەك، ئەوا بە ڕوانین بۆ بڵاوبوونەوەو كوشندەیی ئەم ڤایرۆسە، هەموو ڕێسا ئوسوڵی و فیقهیەكان ڕێگە دەدەن بە داخستنی مزگەوتەكان.
تێبینی: تكایە چەند پێتان دەكرێت بنووسن و ڕێگربن لەو كۆبوونەوانەی تریش بەتایبەت ئەو كارە مناڵانەی كرا وەك لاسایی كردنەوەی ئیتاڵیا..
هەروەها تا دەتوانین لە خودای گەورە نزیك ببینەوەو بە خۆماندا بچینەوەو داوای لێ خۆشبوون بكەین.
خودای گەورە گشت لایەكمان پارێزراو بكات و وامان لێ بكات هەرچیەك دەڵێن لەبەر خۆی بێت بە تەنها.
====================
* مسند أحمد (3/226) برقم : (1697)، وأبو حاتم البُسْتِي في: (السيرة النبوية وأخبار الخلفاء 2/477)، وتاريخ الطبري (4/62)، البداية والنهاية (10/43)، وأُسْدُ الغابة (6/319)، ترجمة (6333): فَقَالَ: ” أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ هَذَا الْوَجَعَ إِذَا وَقَعَ فَإِنَّمَا يَشْتَعِلُ اشْتِعَالَ النَّارِ، فَتَجَبَّلُوا مِنْهُ فِي الْجِبَالِ .. ثُمَّ خَرَجَ وَخَرَجَ النَّاسُ فَتَفَرَّقُوا عَنْهُ وَدَفَعَهُ اللهُ عَنْهُمْ. قَالَ: فَبَلَغَ ذَلِكَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ مِنْ رَأْيِ عَمْرٍو فَوَاللهِ مَا كَرِهَهُ”.
